Với đặc tính mọc hoang, cây gai khá quen thuộc trong đời sống. Ngoài một số ứng dụng trong việc làm thực phẩm hay lấy sợi, chúng còn có thể được dùng như một loại thuốc chữa bệnh độc đáo, đơn giản và nhiều công dụng.
1. Một số đặc điểm của cây gai
Cây gai còn có thể được gọi với tên tầm ma hoặc trữ ma, là loại cây bản địa Đông Á, được tìm thấy ở nhiều quốc gia, chẳng hạn: Triều Tiên, Ấn Độ, Việt Nam, Trung Quốc,…
Vốn là cây bản địa, chúng được tìm thấy ở nhiều quốc gia ở châu Á
Đặc điểm nổi bật của chúng là:
- Sống lâu năm và chiều cao thân có thể đạt từ 1 tới 2m.
- Lá có hình tim hoặc hơi tròn, viền răng cưa, mọc so le và có nhiều lông trắng bạc ở mặt dưới, lông mềm đỏ ở cuống.
- Hoa mọc thành túm dày đặc ở kẽ lá nhưng phân rõ hoa đực và hoa cái.
- Quả tồn tại dưới dạng quả bế.
Từ xa xưa, ở nhiều vùng, chúng thường được dùng để lấy sợi. Ngoài ra, lá còn có thể trở thành nguyên liệu làm bánh và cùng với rễ còn được dùng làm thuốc. Thông thường, cả lá và rễ có thể được thu hoạch vào tất cả các thời điểm trong năm nhưng tốt nhất là mùa thu, đông. Việc sử dụng có thể được thực hiện ở cả dạng tươi và khô.
2. Các đặc tính nổi bật của cây gai
Từ các kết quả nghiên cứu, có thể thấy trong thành phần của chúng chứa nhiều chất có lợi cho sức khỏe, chẳng hạn: protein, chất béo, vitamin K, chất xơ, carbohydrates,…
Đặc biệt, rễ của chúng chứa nhiều các loại acid như: chlorogenic, caffeic, acid protocatechuic, quinic, apigenin,… Không những thế, còn có lượng lớn chất flavonoid rutin với tác dụng tốt trong việc chống oxy hóa, ngăn chặn các tác nhân có hại. Hạt cũng chứa nhiều acid tự do, chất béo.
Axit chlorogenic có trong thành phần của rễ được khẳng định mang lại tác dụng diệt nấm cũng như ức chế vi trùng. Đồng thời, khả năng chống oxy hóa cao hơn so với vitamin E tới 10 lần nên chúng có thể được dùng trong việc chống xơ vữa động mạch, cao huyết áp, nhồi máu cơ tim.
Rễ là phần được ứng dụng rộng rãi do chứa nhiều chất có lợi với sức khỏe
Về mặt y học cổ truyền, loại cây này được nhìn nhận với đặc tính hàn, ngọt và không độc. Khi được dùng làm thuốc, chúng có thể giúp kích thích sự bài tiết mật, thông tiểu, giải độc. Rễ cây mang lại tác dụng trong việc tán ứ, chỉ huyết, lương huyết nên có thể giúp giải độc, an thai, trị rụng tóc,…
Lá cây còn có thể giúp chữa đau sưng hậu môn hoặc xuất huyết do chấn thương hay nôn, khạc, tiểu tiện ra máu,…
3. Một số bài thuốc phổ biến từ cây gai
Như trên đã nói, do là một loại cây phổ biến, dễ tìm trong đời sống, lại không có tính độc nên cây gai đã được ứng dụng rộng rãi, trở thành một vị thuốc quen thuộc với nhiều tác dụng.
Bài thuốc nhằm dưỡng huyết, thanh nhiệt, an thai
Được thực hiện bằng một trong các cách sau:
- Cách thứ nhất: dùng nguyên liệu là rễ gai phơi khô (khoảng 30g) sắc với 600ml nước. Đun nhỏ cho tới khi nước cô lại còn khoảng 200ml, sau đó dùng nước này để uống trong vòng 2 tới 3 ngày, mỗi ngày 3 lần.
- Cách thứ hai: Lấy 30g rễ gai phơi khô, 30g sinh địa sắc với nước, bỏ bã rồi lấy nước này để nấu với gạo nếp thành cháo, thêm gia vị và ăn nhiều lần trong ngày.
- Cách thứ ba: sử dụng 50g rễ tươi để nấu lấy nước rồi bỏ 100g gạo nếp cùng 10 quả hồng táo vào nước này, nấu chín thành cháo. Sau đó, thêm gia vị và để ăn trong ngày.
Cây có nhiều lợi ích với bà bầu
Trị sa tử cung
Cũng với 30g rễ gai khô, cho thêm 600ml nước và đem nấu lên. Sau đó, dùng nước đã nấu để uống trong ngày. Có thể uống liên tục nhiều lần trong từ 3 tới 4 ngày.
Khắc phục tình trạng đau bụng hoặc ra huyết, dọa sảy khi mang thai
Kết hợp giữa rễ gai tươi (48g) cùng với tía tô (12g), lá ngải cứu (12g) để sắc lấy nước uống.
Trị động thai, đau bụng
Lấy 4g rễ gai cùng 4g cành tía tô đêm phơi khô. Sau đó, cho 400ml nước vào sắc cho cô lại còn khoảng 100ml và dùng nước này để uống.
Cầm máu ở các vết thương hở
Được thực hiện với nguyên liệu là lá gai tươi. Sau khi rửa thật sạch lá, để ráo nước rồi vệ sinh chỗ bị thương. Sau đó, giã nát lá đã rửa sạch và để ráo nước, đắp vào vết thương rồi buộc cố định.
Ngăn ngừa rụng tóc
Có thể dùng lá khô hoặc tươi để sắc thành nước, uống hàng ngày.
Trị mụn sưng, mủ, viêm, đau
Rửa sạch lá vông vang cùng lá gai rồi để ráo. Sau đó, giã nát chúng rồi đắp lên chỗ bị mụn. Sau khoảng 1 tới 2 ngày, bạn sẽ thấy các triệu chứng được giảm rõ rệt.
Trị phong thấp, đau nhức khớp
Dùng 50g rễ gai khô để ngâm vào 1 lít rượu trong vòng 7 ngày. Sau đó, dùng rượu này để uống. Lưu ý: mỗi lần chỉ uống khoảng 10ml và ngày 2 lần.
4. Dùng cây gai để chữa bệnh cần có những lưu ý gì?
Cây gai vẫn thường được dùng theo một số cách như trên để trị bệnh. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, cần lưu ý các điểm như sau:
- Khi để tươi, do ở lá có lông nên có thể gây ngứa nhưng nếu được nấu canh hay luộc như một loại rau, chúng sẽ không còn ngứa nữa.
- Do mang tính hàn nên người có thể trạng hư hàn không nên dùng. Cùng với đó, cũng không nên dùng trong một thời gian dài.
- Dù không chứa chất độc nhưng muốn sử dụng cần có sự chỉ định của thầy thuốc. Việc tự tìm kiếm thông tin và áp dụng có thể mang tới một số rủi ro như: nhầm lẫn với loại cây có hình dáng, đặc điểm tương tự, mua phải loại không đảm bảo chất lượng, bị phun, tẩm chất bảo quản, chống mốc gây hại cho sức khỏe.
- Đặc biệt, các bài thuốc trên có thể chỉ hiệu quả trong một số trường hợp, với một số đối tượng. Chính vì vậy, nếu đã hết thời gian chỉ định, cần ngưng dùng và hỏi ý kiến bác sĩ.
- Thường xuyên theo dõi, định kỳ kiểm tra sức khỏe của bản thân để phát hiện dấu hiệu bất thường và khắc phục một cách kịp thời.
Mọi phương pháp điều trị đều phải được bác sĩ chỉ định
Có thể nói, cây gai chứa nhiều thành phần có lợi và hữu ích trong chữa trị, chăm sóc sức khỏe, lại phổ biến, dễ tìm nhưng không nên sử dụng một cách tùy tiện.
